१६ चैत्र २०८०, शुक्रबार March 29, 2024

राष्ट्रिय थारू साहित्य सम्मेलनमा शिवानी सिंह थारूदेखि रामलालसम्म

१७ फाल्गुन २०७८, मंगलवार
राष्ट्रिय थारू साहित्य सम्मेलनमा शिवानी सिंह थारूदेखि रामलालसम्म

कुन कुन विषयमा भयो प्यानल छलफल ?
कञ्चनपुर । छैठौं राष्ट्रिय थारू साहित्य सम्मेलन कार्यक्रममा थारूभाषा, साहित्य, लोक संस्कृति राजनीति लगायत ९ वटा विविध विषयमा प्यानल छलफल भएको छ । फागुन १२ देखि १४ गतेसम्म भएको कार्यक्रममा आकर्षणका केन्द्र साहित्यकारद्वय शिवानीसिंह थारु र रामलाल जोशी थिए, जसले आख्यान यात्रा विषयमा आ–आफ्ना अनुभव साटेका थिए । थारुले आफ्नो पहिलो उपन्यास काठमाडौंमा एक दिनपूर्वी मधेशको विषयमा रहेकोमा आउने उपन्यास नेपालगंज क्षेत्रलाई केन्द्रित गरी पश्चिम मधेशको विषयमा रहने जानकारी दिइन् । उनले आफू थारु जाति भए पनि थारु भाषा नआउने स्वीकार्दै थारु भाषा सिकेर मातृ भाषामा पनि कलम चलाउन सम्मेलनले उत्प्रेरित गरेको बताइन् । उता जोशीले पश्चिम क्षेत्रको विषयमा धेरै आख्यान लेखि सकेकोले अब आफ्नो ध्यानपूर्वी क्षेत्रको विषयमा रहने जानकारी दिए । सो सेसनको सहजीकरण शेखर दहितले गरेका थिए ।


थारू साहित्यिक तथा अन्य पत्रिकारिता विषयमा रानाथारून्के डटकमका सम्पादक नन्दलाल राना, लावा डग्गर त्रैमासिकका प्रधान सम्पादक छविलाल कोपिलासँग हरचाली त्रैमासिकका प्रधान सम्पादक सागर कुश्मीले बहस चलाएका थिए । स्थानीय पालिकाहरुबाट थारू मिडियाहरुले कुनै सपोर्ट नपाएको प्यानलको निचोड रहेको थियो । त्यस्तै थारूलोक साहित्य र लोक दर्शन विषयमा संस्कृतिविदद्वय सुशील चौधरी र जोगराज चौधरीसँग जंग्रार साहित्यिक बखेरीका संयोजक सोम डेमनडौराले छलफल चलाएका थिए । थारूलोक संस्कृतिनिकै समृद्ध रहेको तर पर्याप्त दस्तावेजीकरण तथा विश्लेषण हुन नसकेको सम्बन्धमा छलफल केन्द्रित रह्यो ।


यसैगरी कञ्चनपुरको राजनीतिमा थारूको अवस्थाविषयमा पूर्व संविधान सभा सदस्य देवीलाल चौधरी तथा सञ्चारकर्मी बलबहादुर डंगौरासँग थारू नागरिक समाजका संयोजक दिलबहादुर चौधरीले छलफल चलाए । सबै चिजको मियो राजनीति भएकाले भाषा, साहित्यको उन्नयन लगायत जुनसुकै क्षेत्रमा प्रगति गर्न थारूहरुले मूलधारको राजनीतिमा समानुपातिक समावेशी ढंगले समावेश हुनुपर्ने आवाज उठेको थियो । डंगौराले राजनीतिमा गुलामी गर्न नसकेको, समाज रुपान्तरणमा लाग्ने महोल नरहेकाले राजनीति छाडेर पत्रकारितामा आएको बताए ।

चार वटा पुस्तकविमोचन
सम्मेलनको उद्घाटनको अवसरमा ४ वटा कृति विमोचन भएको थियो । जसमा शेखर दहितको थारूजोधा (जीवनी संग्रह), वीरबहादुर राजवंशीको जोंजा लेख संग्रह, साफी राजवंशीको गोरपासु संस्मरण संग्रह, मानबहादुर चौधरी पन्नाको सम्पादनमा प्रकाशित लखागीन जर्नल रहेको थियो । यी सबै स्रष्टाहरुसँग पुस्तकको बारेमा छविलाल कोपिलाले प्यानल छलफल चलाएका थिए । अरु वर्ष दर्जन बढी कृति सम्मेलनमा विमोचन हुने गरे पनि कोरोनाका कारण गतवर्ष र यस वर्ष विमोचन हुने पुस्तकको संख्या कम भएको थियो ।
थरुहटका विभिन्न पालिकामा थारूहरुको परम्परागत संगठन बरघर प्रणाली सक्रिय छ । कतिपय पालिकामा बरघर ऐन नै बनेर लागु समेत हुन थालेको छ । यसै क्रममा विकासमा जनप्रतिनिधि र बरघर भलमन्साको भूमिका विषयमा कृष्णपुर नगरपालिकाका उपमेयर रमिता राना बडायक, सोही नगरपालिकाका ५ नं. वडा अध्यक्ष आशा रामचौधरी, थारू कल्याणकारिणी सभा कञ्चनपुरका सल्लाहकार रोशन चौधरीसँग सोम डेमनडौराले छलफल चलाएका थिए । विकास निर्माणको काममाथारू बरघरहरु निर्वाचित जनप्रतिनिधिहरु भन्दापनि सक्रिय रहने गरेको तर कुनै सुविधा नपाएको छलफलको निष्कर्ष थियो । आशाराम चौधरीले आफ्नो पालिकाले बरघर अक्षयकोष बनाउन थालेको जानकारी दिएका थिए ।
थारू महिला किन पछि ? विषयमा अधिवक्ता गीता चौधरी, साहित्यकार सुनिता चौधरी सानु, नेपाली काँग्रेस महाधिवेशन प्रतिनिधि गीता चौधरीसँग साफी चौधरीले छलफल चलाएकी थिइन् । थारू महिलाहरु अघि बढ्दै गरेको अवस्था रहे पनि उनीहरुलाई अधिकारको लागि घरबाटै सपोर्ट हुने वातावरण बनाइ दिनुपर्ने छलफलको निचोड रहेको थियो ।


थारु गीत संगीतको अवस्थाबारे गायकद्वय दोषहरण चौधरी, सन्तराम चौधरी र बसन्ती चौधरीसँग अर्का गायक राजु चौधरी राजले बहस चलाएका थिए । सो क्रममा थारु गायकहरुले थारु गीतको मौलिकता जोगाउन प्रयास गरे पनि पर्याप्त नरहेको निष्कर्ष थियो ।
विभिन्न क्षेत्रको नेतृत्वमा थारूहरुले अगुवाइ गरेको तर तिनीहरुको इतिहास नलेखिएको तीतो यथार्थ छ । यसैक्रममा खै थारू यौद्धाहरुको खोजी ? विषयमा थारूजोधा (यौद्धा) पुस्तकका लेखक शेखर दहित, थारू लेखक संघ नेपाल कैलाली शाखाका अध्यक्ष सीताराम चौधरी, लेखक राम सागर चौधरीसँग डा. डा कृष्णराज सर्वहारीले छलफल चलाएका थिए । दहितको पुस्तकथारु जोधामा दाङ, बाँके तथा बर्दियाका केही थारु यौद्धाहरुको जीवनी समेटिएको छ । यस्तो जीवनी प्रत्येक थरुहट क्षेत्रका जिल्लामा अमूल्य योगदान पु¥याउने थारु योद्धाहरुको बारेमा पुस्तक आउनु पर्ने छलफलको निचोड थियो ।


सामाजिक सञ्जालहरुमा स्रष्टाहरुले मातृभाषा थारुमा पनि आफ्ना रचना पस्किंदै आएका छन् । यही क्रममा सामाजिक सञ्जाल र थारु साहित्य विषयमा साहित्यकार मानबहादुर पन्ना र अंकर अञ्जान सहयात्रीसँग प्रकृति पूजा चौधरीले बहस चलाएकी थिइन् । स्रष्टाहरुले जे विषयमा कलम चलाए पनि बिना सम्पादन पोष्ट गर्न हतार गर्न नहुने छलफलको निचोड थियो ।
दोषहरण पुरस्कृत
सम्मेलनमा थारु लेखक संघ नेपालबाट स्थापित थारु भाषा साहित्य पुरस्कार दाङ देउखुरी पचुहियाका गायक दोषहरण चौधरीलाई प्रदान गरिएको थियो । उक्त पुरस्कारको राशी १५५५५।– रहेको छ । साथै संघका संस्थापक तथा आजीवन सदस्यहरुलाई प्रमाण पत्र पनि प्रदान गरिएको थियो । स्मरण रहोस् गतवर्ष थारु भाषा साहित्य पुरस्कार कथाकार शेखर दहितलाई प्रदान गरिएको थियो ।
पहिलो दिन कार्यक्रमको उद्घाटन कृष्णपुर नगरपालिकाका मेयर कर्णबहादुर हमालले गरेका थिए । उनले आफ्नो क्षेत्रको डोटेली, रानाथारु, डंगौरा थारु लगायत सबै भाषाको समान विकासमा लागी पर्ने जानकारी दिएका थिए । थारु कल्याणकारिणी सभा कञ्चनपुरका सभापति मेवाराम चौधरीले स्वागत गर्दै कार्यक्रमको उद्येश्य माथि प्रकाश पारेका थिए भने थारु लेखक संघ नेपालका केन्द्रीय अध्यक्ष डा कृष्णराज सर्वहारीले धन्यवाद ज्ञापन गरेका थिए । थारु विद्यार्थी समाजका केन्द्रीय उपाध्यक्ष गीता चौधरी, लेखक वीरेन्द्र चौधरी, थारु आयोगका सदस्य भोला रामचौधरी लगायतले शुभकामना मन्तब्य दिएका थिए भने कार्यक्रमका मूल संयोजक जोगराज चौधरीको सभापतित्वमा कार्यक्रम भएको थियो । कार्यक्रम सञ्चालन गीता चौधरीले गरेकी थिइन् । कार्यक्रममा स्थानीय डंगौरा र राना थारुहरुको विभिन्न नाचगान देखाइनुका साथै कविहरुबाट रचना पनि बाचन गरिएको थियो ।
१० बुँदे घोषणापत्रजारी
कार्यक्रमको समापनमा १० बुँदे घोषणापत्र जारी गरियो । जसमा थारू भाषा, साहित्य, संस्कृतिको विकासका लागि थारू साहित्यिक सङ्घसंस्था, भाषाप्रेमी, लेखक, प्रकाशक, सम्पादक एकजुट भइ सहकार्य गर्ने प्रतिवद्ध भएका छन् । साथै थारू मातृभाषामा पठनपाठन कार्यान्वयनका लागि थारू बाहुल्य पालिकाका विद्यालयमा पठनपाठनका लागि सहकार्य गर्ने, थारू लोक साहित्य तथा लोकसंस्कृतिको संरक्षण र प्रवद्र्धनसँगै दस्तावेजीकरणका लागिकार्य अगाडि बढाउने, आख्यान विधाका स्रष्टालाई आकर्षित गर्ने खालका कार्यक्रम सञ्चालन गरिने भएको छ ।
थारू लेखक सङ्घ नेपाल, थारू कल्याणकारिणी सभाकञ्चनपुरको आयोजना, सिंहपुर युवाक्लब, गोचाली परिवार कञ्चनपुरको सहआयोजना, कृष्णपुर नगरपालिका तथा सोही पालिकाको ५ र ६ नं. वडा एवम् एआइपीपीको सहकार्यमा भएको ३ दिने कार्यक्रममा करिब २ सय भन्दा बढी थारू साहित्यकारहरुको जमघट रहेको थियो ।
थारू लेखक सङ्घ नेपालद्वारा स्थापित थारू भाषा र साहित्यको क्षेत्रमा महत्वपूर्ण योगदान दिने स्रष्टालाई सम्मान र पुरस्कारका लागि अक्षयकोष रकम बढाउने सम्मेलनले निर्णय गरेको छ । थारू भाषाको विकासका लागि आफ्नो भाषा बोल्ने, लेख्ने र छाप्ने, छपाउने काममा आएको तीव्रतालाई निरन्तरता दिने र सिर्जनशील लेखनलाई प्रोत्साहन गरिने घोषणापत्रमा उल्लेख छ ।
थरुहट क्षेत्रका प्रत्येक पालिकालाई थारू भाषा, साहित्य र संस्कृतिको संरक्षण, विकासका लागि बजेट विनियोजन गर्न लगाउनका लागि दबाब दिने, साहित्य सम्मेलनको स्मारिका प्रकाशित गर्ने निर्णय गरिएको छ । साथै आगामी सातौँ राष्ट्रिय थारू साहित्य सम्मेलन बाँके जिल्लामा २०७९ फागुनमा गरिने जानकारी थारू लेखक सङ्घ नेपालका केन्द्रीय अध्यक्ष डा कृष्णराज सर्वहारीले दिए ।